Mezar Taşları
Mevtanın gömülü olduğu yeri göstermek üzere baş ve ayak kısmına dikilen taşlara
mezartaşı denir. Yüzyıllardır Müslümanların mezarlara diktikleri bu taşlar,
sanat ve tarihi değer bakımından önem taşırlar. Tarih ve sanat bakımından
önemli birer vesika teşkil eden bu taşlara şahide (orada yatanın kim olduğuna
şehadet eden manasına) denilir. Tarih ve biyografi kitaplarında isimleri
kayıtlı olmayan âlim, yazar, şair ve sanatkârların kısa biyografi ve vefat
tarihlerini bu mezar şahidelerindeki kitabelerden öğrenmekteyiz.
Mezar şahideleri mevtanın siyasî ve içtimaî durumlarına göre çeşitli şekillerde
yapılmıştır ki bunlar:
1- Muntazam olmayan ve yazısız mezar taşlar:
Bunlar, fakirlerin gömüldükleri yerIeri bir müddet belli etmek ve
çiğnenmemelerini temin etmek için konulan işaret taşlarıdır. Anadolu köylerinde
genellikle mezar taşları böyledir. Bunlar çoğunlukla yontulmamış büyük kaya
parçalarıdır ve üzerlerinde yazı yoktur.
2- Yazısız muntazam mezar taşları:
Zühd sahipleri, mezarlarını gizlemek amacıyla sadece bir işaret olmasını
vasiyet ederler. Bu çeşit mezar taşlarına kime ait olduğu yazılmaz ise de,
mevtanın içtimaî derecesiyle mütenasip muntazam bir şekil verilir.
3- Yazılı düz mezar taşları:
Bu taşların baş tarafına genellikle ''küllü nefsin zaikatü'l-mevt= herkes ölümü
tadacaktır'' ve ''hüvelbâki = baki olan Allah'dır'' sözü oyma olarak yazılıdır.
Ayak ucu şahideleri üçgen şeklinde ve tezyinatsızdır.
4- Musanna (sanatlı, süslü) mezar taşları:
Bu mezar taşları, nesir yazıları ve manzum tarihleri ihtiva eder. Devrin meşhur
hattatlarının yazıları, ressamlarının nakışları, usta taşçılar tarafından taşa
oyularak meydana getirilmiş sanat eserleridir. Bu taşlar çeşitli şekillerde
olur. Bazılarının her cephesinde de yazı ve oyma süsler vardır.
Bir mezar taşında; hattat, nakkaş ve mermer ustası gibi üç sanatkârın emeği
vardır.